Trong những năm gần đây, sầu riêng xuất khẩu Việt Nam nổi lên như một mặt hàng nông sản chiến lược, mang về hàng trăm triệu USD từ thị trường Trung Quốc. Tuy nhiên, ngay đầu mùa vụ 2025, ngành hàng này đang đối mặt với thách thức nghiêm trọng: kiểm soát chất lượng chưa đồng bộ khiến nhiều lô hàng bị trả về, ảnh hưởng nặng nề đến doanh nghiệp và nông dân.
Xuất khẩu sầu riêng giảm mạnh vì kiểm tra chất cấm
Bắt đầu từ đầu năm 2025, hải quan Trung Quốc đã tăng cường kiểm tra toàn bộ các lô sầu riêng nhập khẩu, đặc biệt tập trung vào việc phát hiện dư lượng chất vàng O – một chất tạo màu bị cấm – và kim loại nặng cadimi. Đây là hai tác nhân chính khiến hàng loạt container bị giữ lại, thậm chí bị trả về dù đã được cấp mã vùng trồng hợp lệ.
Chỉ trong 4 tháng đầu năm, sản lượng sầu riêng Việt Nam xuất khẩu sang Trung Quốc sụt giảm đáng kể, chưa tới 50% so với cùng kỳ năm trước. Điều này kéo theo giá sầu riêng trong nước giảm sâu, khiến nông dân trồng sầu riêng rơi vào cảnh lao đao
Thái Lan làm gì để vượt ải kiểm định Trung Quốc?
Không riêng Việt Nam, sầu riêng Thái Lan cũng từng vấp phải rào cản tương tự. Tuy nhiên, Thái Lan đã nhanh chóng phản ứng bằng cách xây dựng hơn 300 trạm kiểm nghiệm mini tại vườn, thực hiện sàng lọc chất cấm trước khi đóng gói xuất khẩu. Nhờ đó, tỉ lệ vi phạm giảm mạnh, khiến Trung Quốc giảm tần suất kiểm tra còn 30% – mở rộng cơ hội thông quan nhanh chóng.
Trong khi đó, Việt Nam hiện có chưa đến 15 trung tâm kiểm định tập trung, chủ yếu ở các đô thị lớn. Việc xét nghiệm vẫn dựa vào lấy mẫu xác suất, chưa đủ để tạo độ tin cậy cho toàn bộ chuỗi cung ứng.
Cần thiết lập mạng lưới kiểm nghiệm ngay tại vùng trồng
Trước tình hình trên, việc thiết lập hệ thống kiểm định tại chỗ – tương tự như Thái Lan – là giải pháp bắt buộc nếu muốn duy trì đà tăng trưởng xuất khẩu sầu riêng.
Các doanh nghiệp, hợp tác xã cần chủ động phối hợp với cơ quan chức năng để:
- Cấp tốc xây dựng trạm kiểm nghiệm di động tại vùng trồng.
- Đào tạo kỹ thuật viên lấy mẫu, phân tích nhanh các chỉ tiêu dư lượng chất cấm.
- Tăng tốc cấp mã số vùng trồng và chứng nhận nhà đóng gói đạt chuẩn.
Đầu tư hệ thống kiểm soát chất lượng nội bộ để phòng ngừa rủi ro bị trả hàng.
Nếu không hành động, sẽ mất cơ hội vàng
Thị trường Trung Quốc vẫn là “mỏ vàng” cho sầu riêng Việt, nhưng đi cùng cơ hội lớn là yêu cầu cực kỳ khắt khe về chất lượng và an toàn thực phẩm. Bất kỳ sự lơ là nào trong khâu kiểm soát đầu vào đều có thể khiến cả lô hàng bị từ chối, gây thiệt hại không nhỏ cho cả chuỗi giá trị từ nông dân đến doanh nghiệp.
Câu chuyện thành công của Thái Lan cho thấy: chỉ khi đảm bảo sạch từ gốc – chuẩn từ vườn, trái sầu riêng Việt mới có thể chinh phục người tiêu dùng khó tính và chiếm lĩnh thị trường quốc tế một cách bền vững.
