Thanh long Bình Thuận từng là biểu tượng nông nghiệp đổi đời của người dân miền Trung. Thế nhưng trong bối cảnh thị trường bấp bênh và khí hậu bất ổn, cây trồng này đang đối mặt nguy cơ suy tàn nếu không có giải pháp kịp thời.
1. Thanh long Bình Thuận – một biểu tượng từng vang bóng
Nhắc đến thanh long Bình Thuận, người ta nghĩ ngay đến những vườn cây rợp bóng trụ cột trắng, trải dài bất tận trong nắng gió miền Trung. Cây thanh long từng là “phép màu” giúp hàng ngàn hộ nông dân thoát nghèo, vươn lên làm giàu chính đáng. Đã có thời điểm, thanh long chiếm hơn 80% diện tích cây ăn trái toàn tỉnh Bình Thuận và trở thành nông sản chủ lực của vùng đất khô hạn đầy nắng này.
Không chỉ phục vụ thị trường nội địa, thanh long Bình Thuận còn vươn ra quốc tế, xuất khẩu mạnh mẽ sang Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản và châu Âu. Thậm chí, nhiều vùng trồng trong tỉnh được cấp mã số vùng trồng và chứng nhận an toàn theo tiêu chuẩn quốc tế.
2. Những tín hiệu xuống dốc nghiêm trọng
Tuy nhiên, sau giai đoạn phát triển “nóng”, những năm gần đây, thanh long Bình Thuận liên tục lao đao. Diện tích giảm mạnh từ hơn 33.000 ha xuống còn khoảng 26.000 ha. Nhiều vườn cây bị bỏ hoang, người dân đốn bỏ hàng loạt trụ thanh long để chuyển sang cây trồng khác.
Giá cả biến động thất thường, đầu ra không ổn định và chi phí đầu vào ngày càng tăng khiến người trồng rơi vào cảnh “trồng lỗ, bỏ lời”. Những ngày cao điểm, giá thanh long rớt xuống chỉ còn vài nghìn đồng/kg, trong khi chi phí chăm sóc, điện thắp đèn và phân bón ngày càng leo thang.
3. Nguyên nhân nào khiến thanh long Bình Thuận suy yếu?
3.1. Phụ thuộc thị trường Trung Quốc
Một trong những nguyên nhân cốt lõi là sự lệ thuộc quá lớn vào thị trường Trung Quốc. Khoảng 80% sản lượng thanh long Bình Thuận được xuất sang Trung Quốc, chủ yếu qua đường tiểu ngạch. Khi nước bạn siết chặt kiểm soát biên giới, yêu cầu truy xuất nguồn gốc và an toàn thực phẩm, thanh long rơi vào cảnh ùn ứ, giá rớt thê thảm.
3.2. Biến đổi khí hậu và sâu bệnh
Khí hậu Bình Thuận khắc nghiệt, chu kỳ hạn – mưa thất thường khiến cây thanh long dễ bị sốc nhiệt, nhiễm bệnh. Những năm gần đây, nhiều vùng trồng ghi nhận sâu bệnh tấn công mạnh, làm giảm năng suất đến 30–50%. Trong khi đó, vườn cây đã già cỗi, thiếu tái canh và đầu tư kỹ thuật nên sức đề kháng kém.
3.3. Sản xuất manh mún, thiếu liên kết
Phần lớn hộ trồng thanh long Bình Thuận vẫn canh tác nhỏ lẻ, thiếu gắn kết với doanh nghiệp chế biến và xuất khẩu. Việc không có hợp tác xã kiểu mới và chuỗi liên kết chặt chẽ khiến người trồng dễ bị thương lái ép giá, đầu ra bấp bênh.
4. Tác động đa chiều đến kinh tế và đời sống người dân
Sự suy giảm của cây thanh long kéo theo hàng loạt hệ lụy:
- Hàng ngàn lao động nông thôn mất việc làm, đặc biệt là lao động thời vụ.
- Người dân lâm vào cảnh nợ nần vì đầu tư thua lỗ.
- Các dịch vụ phụ trợ như đóng gói, vận chuyển, vật tư nông nghiệp cũng ảnh hưởng nghiêm trọng.
- Cảnh quan nông nghiệp bị phá vỡ khi nhiều vườn thanh long bị bỏ hoang hoặc chuyển sang trồng tự phát các loại cây khác.
- Giải pháp nào cho thanh long Bình Thuận vượt khó?
5.1. Tái cơ cấu diện tích và giống cây
Thay vì mở rộng tràn lan, tỉnh Bình Thuận đang thực hiện tái cấu trúc diện tích thanh long theo hướng tinh gọn, chất lượng cao. Ưu tiên loại bỏ diện tích già cỗi, kém năng suất để tập trung đầu tư vào vùng trồng đạt tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP, hữu cơ.
Việc ứng dụng giống mới kháng bệnh, cho năng suất ổn định hơn cũng cần được ưu tiên triển khai.
5.2. Mở rộng thị trường xuất khẩu chính ngạch
Để giảm phụ thuộc Trung Quốc, cần mở rộng xuất khẩu chính ngạch sang các thị trường khó tính nhưng ổn định hơn như EU, Nhật Bản, Hàn Quốc, Úc. Muốn vậy, thanh long Bình Thuận phải đạt các tiêu chuẩn quốc tế, có mã vùng trồng và chuỗi truy xuất nguồn gốc minh bạch.
5.3. Xây dựng chuỗi giá trị từ sản xuất đến chế biến
Không chỉ bán trái tươi, cần thúc đẩy chế biến sâu như sấy khô, nước ép, mứt, bột thanh long. Điều này vừa giúp đa dạng sản phẩm, giảm áp lực tiêu thụ trong mùa vụ, vừa nâng cao giá trị gia tăng cho sản phẩm.
Việc xây dựng các trung tâm sơ chế, kho lạnh và logistics cũng rất cần thiết để bảo quản thanh long sau thu hoạch, đảm bảo chất lượng khi xuất khẩu.
5.4. Hỗ trợ vốn, kỹ thuật và chuyển đổi số
Nhà nước cần có các gói tín dụng ưu đãi cho hộ trồng thanh long cải tạo vườn, đầu tư hệ thống tưới tiết kiệm, đèn LED tiết kiệm điện, phân bón sinh học. Đồng thời, đẩy mạnh chuyển giao kỹ thuật canh tác hữu cơ, phòng trừ sâu bệnh bền vững.
Chuyển đổi số trong truy xuất nguồn gốc, quản lý vùng trồng và tiếp cận thị trường online cũng là xu hướng tất yếu giúp thanh long Bình Thuận bắt kịp thời đại.
6. Tương lai nào cho trái thanh long Bình Thuận?
Dù đang gặp nhiều khó khăn, thanh long Bình Thuận vẫn là cây trồng có tiềm năng rất lớn. Với hạ tầng sẵn có, kỹ thuật canh tác lâu năm và kinh nghiệm của người nông dân, nếu được định hướng lại đúng đắn, cây thanh long hoàn toàn có thể phục hồi và phát triển theo hướng bền vững, chất lượng cao.
Muốn vậy, cần sự vào cuộc đồng bộ từ chính quyền, doanh nghiệp, nhà khoa học và đặc biệt là chính những người trồng thanh long – những người hiểu rõ nhất giá trị và những đổi thay của loại quả từng mang lại “phép màu” cho vùng đất đầy nắng gió này.
CÔNG TY CỔ PHẦN GENTA – THỤY SĨ
📞 Hotline tư vấn: 0919 286 997
🏭 Thiết kế nhãn độc quyền – Tăng nhận diện thương hiệu
📦 Đa dạng sản phẩm, quy cách – Xuất thành phẩm nhanh chóng
✅ Chất lượng – Uy tín – Giá cả cạnh tranh trên thị trường
🌐 Website: https://gentajsc.com
